این پژوهشگر تاریخ نجوم دانشگاه تهران افزود: هرچقدر خورشید در آسمان بیشتر زاویه میگیرد، مدت زمان طولانی تری در آسمان میماند به همین دلیل روزهای نیمه اول سال طولانی و شبها کوتاه و در نیمه دوم سال برعکس؛ روزها کوتاه و شب ها بلند است. همینطور که طول روز از اول فروردین طولانی و طولانی تر میشود و تا آخر خرداد که روزها به بیش ترین طول میرسد، دوباره طول روز کم تر می شود و در اول مهرماه طول روز و شب برابر میشود، بعد از آن طول شب بیش تر میشود تا اینکه اول دی ماه به کوتاه ترین روز و بلندترین طول شب می رسیم، البته از شب های قبل و بعدش خیلی طولانی تر نیست و تنها چند دقیقه است.
وی با اشاره به هم زمانی شب یلدا با وقوع «انقلاب زمستانی» در پهنه کره آسمان گفت: انقلاب زمستانی یعنی زمانی که خورشید از دید ناظر زمینی در جنوبی ترین نقطه خود روی گنبد آسمان قرار میگیرد و طولانی ترین شب سال رقم میخورد و لحظه انقلاب زمستانی ۱۴۰۳ ساعت ۱۲:۵۰ بعد از ظهر اول دی ماه رخ میدهد.
امسال دو شب یلدا داریم
وی با بیان این که از آنجا که لحظه انقلاب زمستانی امسال اول دی ماه است، به لحاظ نجومی در برخی نقاط ۲ شب یلدا در سال ۱۴۰۳ داریم، درباره علت آن توضیح داد و گفت: برای برخی نقاط زمین از جمله برای ساکنان تهران شب یکم دی ماه یک ثانیه طولانی تر از شب ۳۰ آذر ماه (شب یلدای ایرانیان) است اما برای نقاط دیگر مثل: شمالی ترین روستای ایران یا جنوبی ترین روستای ایران طول شب یلدا (۳۰ آذر) با طول شب یکم دی ماه دقیقاً برابر است و حتی یک ثانیه هم اختلاف ندارد.
گمیلینی با بیان این مطلب که شب یلدا، ریشه ای عمیق در نجوم و تاریخ ایران باستان دارد، خاطر نشان کرد: در فرهنگ کهن ایرانی، یلدا به عنوان نماد پایان تاریکی و آغاز فزونی نور گرامی داشته میشد. ایرانیان باستان این رویداد نجومی را با آیین های خاصی جشن میگرفتند، زیرا بازگشت خورشید در پایان شب یلدا و آغاز روند افزایشی طول مدت روز پس از این شب را نشانه ای از زایش دوباره و قدرت طبیعت میدانستند./
